Türk Medeni Kanunu’nun 1. maddesi, Medeni Hukuk'un uygulanabilirliği ve hukuki belirsizliklerin nasıl çözümleneceğine dair temel ilkeleri belirler.
Madde Metni
TMK Madde 1: “Kanun, sözüyle ve özüyle değindiği bütün konularda uygulanır. Kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa, hâkim, örf ve âdet hukukuna göre, bu da yoksa kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak idiyse ona göre karar verir. Hâkim, karar verirken bilimsel görüşlerden ve yargı kararlarından yararlanır.”
Maddeye İlişkin Açıklamalar
1. Kanunun Uygulanabilirliği: “Kanun, sözüyle ve özüyle değindiği bütün konularda uygulanır.” Bu ifade, Türk Medeni Kanunu'nun hem açıkça belirlenen hükümlerinin hem de bu hükümlerle bağlantılı olan ilke ve düzenlemelerinin uygulanacağını belirtir. Kanun, kapsamlı ve detaylı bir şekilde yürütülmeli, ilgili konularda açık hükümler sağlanmalıdır. Kanunun hem metni hem de içeriği doğrultusunda uygulanması gerektiği ifade edilir.
2. Uygulanabilir Hüküm Olmadığında Hâkimin Rolü: “Kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa, hâkim, örf ve âdet hukukuna göre, bu da yoksa kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak idiyse ona göre karar verir.” Bu fıkra, kanunda açıkça bir hüküm bulunmadığında hâkimin nasıl hareket edeceğini belirler:
Örf ve âdet hukuku: İlk olarak, mevcut örf ve âdet hukukuna başvurulur. Örf ve âdetler, toplumsal gelenekler ve uygulamalar doğrultusunda belirlenmiş hukuki normlardır. Eğer örf ve âdet hukuku da yeterli değilse, hâkim kendi içgörüsüne dayanarak karar verir.
Kanun koyucu perspektifi: Hâkim, kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacağına dair bir düşünce tarzı benimser. Bu yaklaşım, yasama yetkisini yargı kararlarında dolaylı olarak kullanarak hukuki boşlukları doldurmayı amaçlar.
3. Bilimsel Görüşler ve Yargı Kararlarının Kullanımı: “Hâkim, karar verirken bilimsel görüşlerden ve yargı kararlarından yararlanır.” Bu ifade, hâkimin karar verirken bilimsel görüşlerden (hukuk doktrini) ve önceki yargı kararlarından (içtihat) yararlanmasını öngörür. Bilimsel görüşler, hukuk alanındaki akademik çalışmalar ve teorik bilgi sunarken; yargı kararları, benzer durumlarla ilgili mahkeme kararlarının nasıl verildiğini gösterir. Bu iki kaynak, hâkimin adil ve tutarlı bir karar vermesine yardımcı olur.
Sonuç
Türk Medeni Kanunu’nun 1. maddesi, kanunun nasıl uygulanacağını ve hukuki belirsizliklerin nasıl çözümleneceğini belirler. Kanun, hem açık hükümleriyle hem de özüyle uygulanmalıdır. Eğer kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa, hâkim örf ve âdet hukukuna başvurur veya kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacağını düşünerek karar verir. Ayrıca, hâkimler karar verirken bilimsel görüşlerden ve önceki yargı kararlarından yararlanarak hukuki belirsizlikleri ve boşlukları çözme yoluna giderler. Bu yaklaşım, hukukun uygulanabilirliğini ve adaletin sağlanmasını garantiler.
Comments